بررسی مشکلات و دغدغه‌های مددکاران و مددیاران اعتیاد
بررسی مشکلات و دغدغه های مددکاران و مددیاران اعتیاد و استرس های شغلی در مراکز اقامتی میان مدت بهبودی از اعتیاد تحت نظارت بهزیستی
مقدمه
اگر بخواهیم مشاغل دارای مخاطره و استرس زا را طبقه بندی کنیم، شاید مراکز اقامتی به نوعی یکی از پر مشغله ترین و مخاطره آمیزترین و پر استرس ترین کارهای موجود در جامعه می باشد که به واسطه قرار گرفتن در طبقه‌بندی درمان و کار با فرد بسیار حائز اهمیت است مراجعین این مراکز افراد دآسیب دیده از اعتیاد (خود فرد) و خانواده‌های آنان هستند که به خاطر درگیر بودن با این معضل ناخودآگاه گرفتار مشکلات خاص روانی و به نوعی اختلافات روانی هستند.
این گروه (معتادان) در طول حداقل مدت باز توانی (۳۰ روز) و یا بیشتر ابتدا به ساکن سم زدائی شده و علائم فیزیکی محرومیت های ناشی از قطع مصرف طی یک هفته (تقریبی) کاهش یافته و جسماً روز بهبودی پیدا می کنند اما در این نقطه ابتدای شروع بروز رفتارهای خاص که به واسطه مشکلات روحی و روانی در آن ها است هویدا شده است.
در ابتدا مددکار و مددیار مشاغل در این مراکز دائماً با این گروه آسیب دیده تماس و ناخود آگاه در معرض رؤیت مشکلات اص هر کدام از این افراد هستند که دائماً از بی حالی، بی حوصلگی و مشکلات ریز و درشت خود حرف می‌زنند قرار می‌گیرند. بیان درد و رنج آن هم به مقدار زیاد و در طول مدت خود باعث فرسودگی، خستگی، گاهی هم افسردگی این افراد می گردد گاهی این دوستان به خاطر شنیدن درد و رنج فراوان افراد مختلف درگیر فضای غم و اندوه شده و به نوعی برن اوت (Bern out) می شوند.
لازم به ذکر است که این گروه شغلی اگر بخواهد به سلامت و حرفه ای مسیر خود را طی کند می بایستی ماهانه دو روز، سالیانه ده دوازده روز و به نوعی بعد از مدتی کار مستمر چند وقتی حوزه کاری خود را عوض و در بخش های دیگر محل کار مشغول شوند. شاید اگر بخواهیم به جزئیات این مشکل بپردازم بسیار کار زیاد و تخصصی نیاز باشد که مجال آن در این کار کلامی نگنجد.
من در این مقطع با توجه به داشتن ۱۷ سال کار مستمر در فیلد اعتباد به نکاتی رسیده ام که با وضوح مسائل استرس زا و مخاطره آمیز این شغل را مشخص می کند.
حال به گپ و گفتی با دو تن از همکاران پرداخته ام که به نوعی چکیده آن را به نگارش درمی آورم.
آقای رضا بیراهی: مددیار اعتیاد و دانشجوی ترم یک کارشناسی مددکاری، ۵۱ ساله متأهل، سابقه کار در دو مرکز جمعیت تولد دوباره را دارد.
۱) کار در T.C درمان محرک های درد و رنج
۲) کار در مرکز اقامتی چیتگر بزرگسالان و جوانان
چالش ها و دغدغه های مددیاران اعتیاد و خانواده
مشاهده عود و لغزش های مکرر و متعدد در مراجعان و پیدا کردن احساس تأسف، دیدن عدم مسئولیت پذیری این افراد و مشاهده بی تفاوتی رهجویان، تکراری بودن مشکلات و عدم برخورد نامناسب علیرغم توصیه های درمانی، شنیدن گلایه های تمام نشدنی خانواده ها، مقاومت مددجویان لغزشی برای تغییر نگرش، تغییر افکار، تغییر سبک زندگی و … مقاومت خانواده ها برای تغییر رفتار، عدم به روز شدن برنامه های بهبودی، مقاومت رهجویان و خانواده ها برای وارد شدن به یادگیری و آموزش، نبود چهارچوب مشخص برای کمک به مددجو، آقای پیراهی در ادامه گفتگو اشاره کرد که مطالب عنوان شده باعث مشغولیت ذهنی و دغدغه برایشان شده که این مشغله ها باعث بی حوصلگی و گاهی عصبی شدنش می شود و استرس های کاملاً بر روی زندگی شخصی و خانوادگیش اثر گذاشته و گاهی حجم بالای تماس های تلفنی خانواده ها باعث آزار و اذیت ایشان می گردد.
البته با توجه به سوابق شغلی در این خصوص مدیریت کرده و تایم مشخص برای این گونه ارتباطات گذاشته اند و به نوعی راه حل هایی برای مدیریت نوع خاص کار انجام داده اند.
فرد دوم آقای منصور مهرابی: ۵۸ ساله مددیار و مددکار اجتماعی و دانشجوی ارشد مددکاری متأهل، دارای سابقه ۱۵ سال در فیلد اعتیاد و در مرکزهای:
۱) جمعیت تولد دوباره مرکز چیتگر بزرگسالان
۲) مرکز آهنگ رهایی
۳) مرکز طلایه داران سرخه حصار
که هر سه این مراکز، مراکز بازتوانی اقامتی معتادان است که دغدغه ها و چالش های ایشان به شرح زیر است.
۱) دیدن تفاوت های مالی در بین همکاران
۲) مهم نبودن برنامه درمانی و بهبودی از طرف مددجویان
۳) نداشتن امنیت مالی و همواره استرس مشکلات مالی
۴) نبود سیستم در مراکز و نحوه مدیریت آسیب زننده و باند بازی
۵) فشار کاری زیاد به دلیل حجم زیاد کار و تبدیل شدن خستگی به ناراحتی روحی
۶) زیاد شدن عود و لغزش و احساسات ناخوشایند شکست خوردن در درمان، نبود امکانات و حمایت های سیستمی بعد از تشخیص مشکل مددجو
۷) عدم هماهنگی ادارات دولتی متولی کار با NGO ها
۸) بی توجهی مدیران بالا دستی به کارکنان
۹) پر شدن ظرفیت شنیدن درد و پایین آمدن آستانه تحمل
و اینکه آقای مهرابی هم دغدغه ها و نگرانی های مشابه آقای پیراهی در خصوص مددجویان را دارد و اظهار می دارند که گاهی احساس ناامیدی به واسطه موفق نبودن در درمان را تجربه می کنند همچنین ایشان نیز در خصوص ارتباط با خانواده درگیر مسائلی می شوند که برایشان ناخوشایند است به طور مثال خانواده های مستاصل و درگیر چرخه معیوب دائماً از ایشان سؤال می کنند و متأسفانه کار خودشان را انجام نمی دهند که این برای ایشان آزار دهنده است دیگر این که با توجه به محدودیت های موجود در مراکز قابلیت رفع نقاط ضعفی که توسط ایشان و یا دیگر همکاران شناسایی شده وجود ندارد که خود این هم دغدغه و مشغولیت ذهنی ایشان هست.
می خواهم در این جا اشاره کنم که کار با فرد در حوزه مددکار کاری جدی و نیازمند انرژی بالا هست که این کار با فرد در فیلد و حوزه اعتیاد بسیار انرژی بر و گاهی خسته کننده است چرا که تنوع شخصیت و بودن مشکلات متنوع و داشتن اختلالات شخصیتی در مددجویان درگیر با اعتیاد به واسطه سالیان مصرف کار با این گروه در حوزه مددکاری بسیار سخت تر و پیچیده تر از مددکاران دیگر حوزه ها است و فراوانی مشکلات مددجویان که گاهی برای بعضی از مشکلات راه حلی پیدا نمی شود باعث فرسودگی و خمودگی و گاهی افسردگی در بین شاغلین این حوزه می گردد.
در تحقیقات به عمل آمده و پژوهش هایی که در این زمینه گردیده است گروه های همتا که در مراکز سم زدایی و مراکز بازتوانی شاغل و کار می کنند می باید به طور مرتب معاینه بالینی توسط یک متخصص بشوند تا خود به نوعی درگیر رفتارهای نامناسب و یا عود گردند.
در جمع بندی مطالب ذکر شده می باید به نکات زیر اشاره کرد تا ضمن بهبود کارکرد فردی شاغلین در این حوزه نسبت به سلامت روانی آن ها و کاهش اضطراب و استرس آن ها کوشید.
۱) با توجه به حجم کار مدکاران و مددیاران ساعت کاری آن ها مشخص شود.
۲) با توجه به تعداد نفرات مددجویان تعداد مشخصی کیس به فرد سپرده شود.
۳) به میزان کارکرد فرد و میزان مرخصی ها او توجه و حتماً فضای خاصی برای تمدد اعصاب و بازبینی مددکار دقت شود.
۴) هر مددکار در طی سال حداقل دو بار معاینه بالینی و مشاوره شود.
۵) آموزش های به طور حرفه ای کار کردن به مددکار داده شود.
۶) در طی سال حداقل ۲ مرتبه بازآموزی شده و اطلاعات به روز شود.
۷) در طی سال مددکاران حداقل هر ۶ ماه یک بار از لحاظ جسمانی چک شوند.
۸) حتماً ماهی یک بار به یک مشاور مراجعه و تخلیه احساسی و هیجانی شوند.
۹) به مسائل مالی، معیشتی، بیمه، و خدمات رفاهی ایشان توجه شود. چرا که ایشان از این نظر دغدغه ای نباید داشته باشند.
۱۰) و در انتها می باید امنیت شغلی برایشان ایجاد تا با توجه به فشارهای زیاد از این حیث راحت باشند.
نویسنده: پایان نامه کارشناسی محسن سعیدی رشته اورژانس اجتماعی
