اعتیاد به مواد استنشاقی
اعتیاد به مواد استنشاقی
اعتیاد به مواد استنشاقی: مواد استنشاقی شامل مواد شیمیایی گوناگونی است که به صورت گاز هستند یا به سرعت تبخیر می‌شوند. برخلاف سایر مواد مورد سوء مصرف که براساس تأثیری که بر سیستم اعصاب مرکزی می‌گذارند تقسیم‌بندی می‌شوند، این مواد برمبنای شیوه مصرف مشترکی که دارند دریک گروه جای گرفته‌اند.
مواد استنشاقی براساس عملکرد دارو شناختی خود به سه دسته تقسیم می‌شوند:
حلال‌های فرار، نیتروس اکسید و نیتریت‌ها. گروه اول یعنی حلال‌های فرار شایع‌ترین و متنوع‌ترین مواد استنشاقی مورد سوء مصرف هستند. انواع سوخت‌ها مانند بنزین، گازوئیل و گاز فندک (بوتان)، داروهای بیهوشی مانند اتر، چسب‌ها، انواع افشانه‌ها، رنگ‌های شیمیایی و… دراین گروه قرار می‌گیرند.
ازآنجا که تقریباً همه این مواد مورد استفاده در منازل و صنایع هستند خرید و فروش آنها کاملاً قانونی است و به آسانی در دسترس همه از جمله افراد کم سن و سال قرار دارند.
اگرچه بررسی ها نشان می دهد که بسیاری از افراد حداقل یک بار در زندگی خود از موادی استنشاقی استفاده کرده‌اند، اعتیاد و سوء مصرف مواد استنشاقی نسبت به سایر مواد مخدر کمتر رایج است و بیشتر موارد در مناطق دورافتاده و محروم رخ می‌دهد. با این حال، مواد استنشاقی دارای ویژگی‌های اعتیادآور هستند. خطر اعتیاد این نوع مواد را نباید فقط به این دلیل که نسبت به سایرین کمتر رایج است نادیده گرفت.
افرادی که به طور منظم از داروهای استنشاقی در مدت زمان طولانی استفاده می کنند، ممکن است وابستگی جسمی و روانی به این ماده ایجاد کنند.
مواد استنشاقی که بیشتر توسط نوجوانان مورد سوء استفاده قرار می گیرند، می‌توانند اثراتی مشابه الکل داشته باشند. مواد استنشاقی به راحتی به دست می‌آیند و اغلب در خانه یافت می‌شوند.
استفاده از مواد استنشاقی در بین نوجوانان بیشتر است. مطالعات نشان می دهد که در کشور آمریکا بین ۱۳٫۱ تا ۱۶٫۱ درصد از دانش آموزان کلاس هشتم از مواد استنشاقی استفاده می کنند که تقریباً همان درصدی است که ماری جوانا مصرف می کنند.
افرادی که علیرغم آگاهی از عواقب منفی و اثرات بهداشتی آن قادر به کنترل مصرف استنشاقی خود نیستند، عموماً دارای اعتیاد در نظر گرفته می شوند. حتی کسانی که تمایل شدیدی به توقف سوء استفاده از داروهای استنشاقی دارند، ممکن است نتوانند این کار را انجام دهند. در دسترس بودن آماده مواد استنشاقی در خانه و فروشگاه ها ممکن است ترک اعتیاد را برای فردی که اعتیاد شدید دارد دشوار کند.
آیا مواد استنشاقی اعتیاد آور هستند؟
طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)، همه داروهای استنشاقی دارای پتانسیل وابستگی هستند. این بدان معناست که افراد می توانند به داروهای استنشاقی اعتیاد پیدا کنند.
مواد استنشاقی نیز مانند سایر مواد اعتیاد آور، تأثیر زیادی بر سیستم پاداش مغز دارند.
سوء استفاده مکرر از داروهای استنشاقی می تواند مغز را برای اعتیاد دوباره سیم کشی کند. بیشتر موارد سوء استفاده در جمعیت نوجوانان رخ می دهد. استفاده معمولاً با افزایش سن کاربران متوقف می شود. در برخی موارد، نوجوانانی که از داروهای استنشاقی سوء استفاده کرده‌اند، ممکن است به آزمایش داروهای دیگر و خطرناک‌تر ادامه دهند. این به دلیل خطرناک بودن مواد استنشاقی است که باعث اثرات دائمی طولانی مدت می شود. احتمال سوء استفاده و همچنین آسیب رساندن به خود در حین خاموشی وجود دارد. داروهای استنشاقی به اندازه بسیاری از داروهای دیگر خطرناک هستند، فقط کمتر در مورد آنها صحبت می شود. یک نوجوان با سابقه سوء مصرف مواد استنشاقی ممکن است با یک اختلال زمینه ای دست و پنجه نرم کند که می تواند به طور موثر از طریق درمان و توانبخشی برطرف شود.
علائم سوء مصرف مواد استنشاقی
تشخیص علائم سوء مصرف مواد استنشاقی ممکن است سخت باشد، تا حدی به این دلیل که اثرات داروها بسیار کوتاه مدت هستند.
بسیاری از مردم نمی دانند تقریباً در همه جا موادی وجود دارد که می توان از آنها سوء استفاده کرد، از رقیق کننده رنگ گرفته تا گردگیر هوای صفحه کلید. همچنین احتمال کمتری برای گرفتار شدن در حالت مستی وجود دارد زیرا اثرات داروهای استنشاقی بسیار کوتاه است.
سهولت پنهان کردن اعتیاد به مواد استنشاقی یکی از دلایل احتمالی سوء استفاده از این مواد توسط نوجوانان است.
برخی از علائم رایج سوء مصرف مواد استنشاقی عبارتند از:
- چشم های قرمز
- آبریزش بینی
- بوی غیر معمول نفس
- رنگ یا لکه روی لباس یا صورت
- از دست دادن اشتها
- ظاهر مست
- اضطراب
- زخم های اطراف دهان
خطرات مواد استنشاقی
اثرات کوتاه مدت داروهای استنشاقی ممکن است افراد را به اشتباه تصور کنند که این مواد آنقدرها خطرناک نیستند. بسیاری از افراد همچنین احساس می کنند که مواد استنشاقی آنقدرها خطرناک نیستند زیرا می توان آنها را به راحتی در اطراف خانه پیدا کرد.
با این حال، مواد استنشاقی در واقع به اندازه بسیاری از داروهای سخت خطرناک هستند. استنشاق‌ها می‌توانند باعث نارسایی قلبی و ناراحتی تنفسی شوند که حتی با اولین استفاده ممکن است منجر به مصرف بیش از حد شود.
سوء استفاده مزمن از مواد استنشاقی می تواند به طرز باورنکردنی مخرب باشد. به عنوان مثال، سوء استفاده از ماده شیمیایی حل کننده رنگ تولوئن، ممکن است علائم عصبی بسیار شبیه به مولتیپل اسکلروزیس را ایجاد کند.
سایر عوارض جانبی فیزیولوژیکی ممکن است شامل دژنراسیون مغز یا علائم مرتبط با بیماری پارکینسون باشد.
بسته به نوع ماده استنشاقی مورد سوء مصرف، عوارض جانبی ممکن است دائمی نباشند و با قطع مصرف معکوس شوند. اما در برخی موارد، این اثرات ممکن است دائمی باشند. برخی از نمونه‌های آسیب دائمی ناشی از مصرف مواد استنشاقی شامل آسیب به قلب، کبد، کلیه‌ها، ریه‌ها و مغز، از جمله مرگ دائمی سلول‌های مغزی و در نتیجه از دست دادن حافظه و مشکل در دستیابی به دانش جدید است.
این عوارض جانبی به ویژه در افراد زیر ۲۵ سال که مغز آنها هنوز به طور کامل رشد نکرده است خطرناک است. در برخی موارد، مغز ممکن است هرگز به طور کامل رشد نکند. این به عنوان توسعه رفتاری تاخیری شناخته می شود.
این نوع سوء مصرف، معمولاً اثراتی را ایجاد می کند که شبیه مسمومیت با الکل است. گفتار نامفهوم، افزایش فعالیت اجتماعی، کاهش مهارت های حرکتی، سرگیجه و توهم شایع هستند.
عوارض جانبی فوری سوء مصرف مواد استنشاقی عبارتند از:
- بیخوابی
- ضعف عضلانی
- سردرد
- سرگردانی
- تشنج
- کما
- خفگی
- تاری دید
- حالت تهوع
- استفراغ
سوء مصرف مکرر مواد استنشاقی می تواند عواقب جدی بر سلامت جسمی و روانی درازمدت فرد داشته باشد. این اثرات کاملاً جدی هستند و می توانند تهدید کننده زندگی باشند زیرا مواد شیمیایی موجود در مواد استنشاقی می توانند در بافت چربی اندام های حیاتی اصلی تجمع پیدا کنند.
برخی از پیامدهای سلامتی سوء مصرف طولانی مدت استنشاق عبارتند از:
- آسیب کبدی
- آسیب کلیه
- ضربه مغزی
- مرگ سلول های مغز
- از دست دادن حافظه
- مشکلات یادگیری
- رشد رفتاری با تاخیر
- از دست دادن بینایی
- کم شنوایی دائمی
- تغییرات در شخصیت
- زوال عضلانی
- نارسایی قلبی
- آسیب تنفسی
- آسیب مغز استخوان
- از دست دادن هماهنگی
- اسپاسم اندام
شناخت علائم سوء مصرف استنشاق
تشخیص اینکه آیا اعتیاد به داروهای استنشاقی وجود دارد یا خیر، ممکن است دشوار باشد. با این حال، معیارهایی وجود دارد که برای تشخیص این اعتیاد استفاده می شود. دو یا بیشتر از ۱۱ علامت اختلال مصرف مواد که توسط DSM ذکر شده است باید وجود داشته باشد تا بتوان این بیماری را تشخیص داد.
فردی که به استنشاق معتاد شده است، علیرغم اثرات مخرب آنها بر سلامت، به استفاده از آنها ادامه خواهد داد.
مداخله برای درمان
بدون انگیزه مناسب، افراد معتاد به داروهای استنشاقی ممکن است از پذیرش درمان خودداری کنند. انجام یک مداخله می تواند راه خوبی برای متقاعد کردن فرد معتاد به کمک باشد. اگر نگران هستید که عزیزتان هنگام نزدیک شدن به او پاسخی نمی‌دهد یا مشکل او را انکار می‌کند، ممکن است لازم باشد با یک متخصص برای کمک تماس بگیرید.
خروج مواد، درمان، و مراحل بعدی
ترک داروهای استنشاقی ممکن است با اثرات ترک فیزیکی و روانی همراه باشد. این علائم ممکن است تا پنج روز طول بکشد، اما بسیاری از افراد اصلاً ترک را تجربه نمی کنند. کناره گیری روانی با تحریک پذیری و ناتوانی در احساس طبیعی بدون این ماده مشخص می شود، در حالی که اثرات ترک فیزیکی عموماً شامل سردرد و خستگی است.
علائم ترک مواد استنشاقی عبارتند از:
- تحریک پذیری
- اضطراب
- توجه و تمرکز ضعیف
- وسوسه‌های شدید
درمان اعتیاد به داروهای استنشاقی ممکن است شامل رفتار درمانی، گروه‌های حمایتی، برنامه‌های ۱۲ قدمی یا برنامه‌های توانبخشی بستری باشد. نوع درمان مناسب برای هر فرد بستگی به میزان اعتیاد و هر گونه شرایط روانی زمینه ای دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر هم اکنون با یک ارائه دهنده درمان تماس بگیرید.
منبع: addictioncenter
تهیه و تنظیم: مرتضی مبصری اطلاع رسانی جمعیت تولد دوباره
