اعتیاد چیست؟ معتاد کیست؟

اعتیاد چیست ؟ معتاد کیست ؟

برای شناخت اعتیاد و فرد معتاد بایستی تعاریفی از اعتیاد و معتاد داشته باشیم تا بتوانیم اعتیاد را به عنوان یک بیماری تشخیص داده و با فرد معتاد مصرف گننده مواد به روش صحیح برخورد نماییم.

اعتیاد چیست؟

اعتیاد رفتاری است که شخص با مصرف مواد دچار ضعف در کنترل عمل می‌شود.

اعتیاد Addiction :

1. اعتیاد یک بیماری زیست شناختی، روان شناختی و اجتماعی است. عوامل متعددی در اتیولوژی سوء مصرف و اعتیاد مؤثر است که در تعامل با یکدیگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتیاد می شوند. عوامل مؤثر بر فرد، محیط فرد و عوامل اجتماعی، عوامل درهم بافته‌ای هستند که بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. درک کلیه علل و عوامل زمینه‌ای موجب می‌شود تا روند پیشگیری، شناسایی، درمان و پیگیری به طور هدفمند طرح ریزی شود.
2. یک پدیده زیستی است که به ارگانیسم امکان می‌دهد تا خود را تدریجاً با پاره‌ای از مواد سمی سازش دهد و مصرف روزمره مقادیری از این مواد را که برای ارگانیسم معمولی کشنده است تحمل نماید.
3. حالتی است که استعمال متوالی یا متناوب مواد مخدر در فرد ایجاد می‌کند. با استعمال مواد مخدر تحریک پذیری سلولهای عصبی افزوده شده و در نتیجه داروی بیشتری لازم است که آن را به حالت تعادل بازگرداند. (تعریف فیزیولوژیستها).
4. مسمومیت حاد یا مزمنی است که مضر به حال شخص و اجتماع است و زائیده مصرف داروی طبیعی یا صنعتی است.
5. در محافل دانشگاهی بجای اعتیاد اصطلاح وابستگی به مواد (Dependency) بکارمی‌رود.

معتاد کیست؟

معتاد کسی است که به طور مداوم از مواد مخدر استفاده کرده که این امر به مرور زمان موجب ایجاد تحمل و کاهش اثر مواد در بدن می‌شود و فرد معتاد مصرف کننده، دچار اختلالات‌ عصبی و روانی و دردهای جسمانی‌ خواهد شد که به آن پدیده محرومیت گفته می‌شود.

همان طور که می دانیم سه گروه مختلف در زمینه اعتیاد وجود دارد :
۱- افرادی که اصلا” مواد مخدر مصرف نمی‌کنند .
۲- افرادی کـه مواد مخدر مصرف می‌کنند ولی در حـــد کم تا متوسط هستند ( Use )
۳- افرادی که دچار بیماری مصرف مواد مخدر هستند ( use disorder )
بیماری مصرف مواد مخدر دارای دو شکل سوء مصرف Substance abuse و وابستگی Dependency می‌باشد .

تفاوت اصلی اعتیاد و عادت چیست؟

در اعتیاد با مصرف مواد مخدر توسط فرد پیامدهای منفی و نا کار آمد خواهد شد ولی در عادت، فرد هر موقع بخواهد می‌تواند دست از انجام آن عادت بر دارد.

اعتیاد Addiction واژه‌ای است قدیمی که امروزه به دلیل کاستی های آن از اصطلاح Dependency وابستگی به مواد استفاده  می‌شود .

وابستگی Dependency :

وابستگی سندرم بالینی با تظاهرات رفتاری ، شناختی و فیزیولوژیک است که باعث می شود فرد مصرف مواد را به رفتارهای دیگر ترجیح دهد.

• وابستگی » در نتیجه مصرف مکرر مواد اعتیادآور روی می دهد
• در وابستگی سلولهای عصبی به مواجهه مکرر با مواد عادت می کنند و فقط در زمان وجود یا مصرف این مواد به صورت طبیعی اعمال و وظایف خود را انجام می دهند.
• به هنگام قطع مصرف ماده چندین واکنش جسمانی مختلف بروز می کند که به آنها علائم محرومیت یا ترک مواد گفته می شود.
• علائم محرومیت از مواد می تواند بسیار شدید باشد و در نتیجه شخص برای اجتناب از آنها به مصرف مجدد ماده بپردازد.
• مواد احساس سرخوشی یا حالت لذتبخش بوجود می آورند .
• این حالت میتواند در تعامل با مسیر پاداش در مغز یک تقویت کننده مثبت باشد.

مشخصه اعتیاد به مواد (اجبار در مصرف)

یک شکل مصرف مواد مخدر ، که مشکل قابل ملاحظه شده است و یا یکی از ۷ علامت زیر را در طی ۱۲ ماه گذشته داشته باشد .

۱- تحمل: افزایش تدریجی مقدار ماده مصرفی لازم ، برای دستیابی به علایم مصرفی آن ماده ( tolerance )

۲- پیدایش علایم ترک در صورت عدم مصرف یا کاهش مقدار مصرف.

۳- تمایل دایم و تلاشهای ناموفق برای کاهش یا قطع مصرف ماده.

۴- مختل شدن فعالیت های اجتماعی ، شغلی و تفریحی (کاهش یا مشکل شدید)

۵- تداوم مصرف ماده علی رغم آگاهی از عوارض آن.

۶- صرف وقت یا مقدار بیشتر مواد مخدر.

۷- صرف زمان زیاد جهت تهیه ، مصرف و یا بهبودی از عوارض مصرف.

وابستگی روانی:

عبارت است از حالتی که در آن شخص پس از مصرف ماده مخدر، احساس اقناع و رضایت می کند وبه علاوه همراه با آن رغبت و تمایل روانی نسبت به مصرف مجدد ماده (بطـــور دایم یا دوره ای) برای اجتناب از ناراحتی پیدا می کند.

وابستگی جسمی یا فیزیکی:

عبارت است از حالت تطابق در شخص که پس از استعمال مکرر دارو پدید می‌آید که در صورت عدم استعمال دارو و یا خنثی کردن اثر دارو توسط داروی دیگر، شخص دچار اختلالات شدید جسمی می‌گردد

وابستگی باعث بروز برخی اختلالها، رفتارها و حالتهای غیرعادی در فرد می شود که عبارتند از :

1. ایجاد تحمل
2. بروز علائم ترک
3. در بیشتر بیماران تمایل برای قطع مصرف مواد وجود دارد ولی بیمار قادر به انجام کار نمی باشد.
4. بیمار برای تهیه مواد، هزینه، و سرمایه‌های دیگران و خانواده را مصرف می‌کند.
5. در پی استمرار مصرف مواد و تغییرات روانی و رفتاری در بیمار، مشارکت وی در فعالیتهای خانوادگی، اجتماعی، تفریحی و شغلی کاسته می شود.
6. علیرغم آگاهی بیمار از عوارض جسمانی و روانی مصرف مواد، بیمار قادر به عدم استفاده از آن نمی باشد.

مفهوم تحمل

اثر برخی مواد مخدر در نتیجه تکرار استعمال مقدار ثابتی از آن ماده، کاهش می یابد. به عبارت دیگر بیمار در دفعات بعدی مصرف، برای رسیدن به سطح قبلی روانی و جسمانی ناشی از اثر مواد، باید مقادیر بیشتری از آن را مصرف کند.

• مصرف مکرر و طولانی مدت مواد اعتیادآور باعث بروز پدیده تحمل می شود .
• شخص مصرف کننده دیگر به مقدار ماده ای که در ابتدای مصرف پاسخ می داده ، واکنش مثبت نشان نمی دهد.
• شخص نیاز به مقدار بیشتری از ماده مخدر دارد تا به احساسی مانند احساس اولیه دست یابد .
• ظهور پدیده تحمل به معنای اعتیاد نیست .
• تحمل در مورد مورفین یــا هروئین در سطح اهداف سلولی رخ می دهد .

مثال:

• اگر فردی روزی یک نخود تریاک مصرف می کرده است، بتدریج مجبور می شود روزی دو نخود مصرف کند.
• اگر فردی روزی دو بار حشیش می کشیده است، بتدریج مجبور می شود روزی پنج بار حشیش بکشد.

وسوسه:

تمایل شدید فرد به ادامه مصرف یک ماده

ویژگی افراد وابسته به مواد چیست؟

مشکلات جسمی

• وابستگی متادون تحت تاثیر دارو و مواد
• بیماری همراه HIV, HCV, HBV
• آسیب شدید حافظه و…

مشکلات روانی

• افسردگی/اضطراب
• خشم/ تنفر
• اعتماد به نفس پائین
• مشکلات شناختی
• ناامیدی
• عدم شناخت خود
• عدم شناخت بیماری
• دودلی
• سایر آسیب روانی

مشکلات اجتماعی

• استرس
• همسالان/ ارتباط با سایر مصرف کنندگان؛
• گاهاً تعاملات مخرب
• کاهش پاسخ به پاداش طبیعی
• نداشتن انگیزه و سائق
• خانواده/ نداشتن حمایت
• سبک زندگی
• مشکلات قانونی
• مختل شدن ارتباط
• سوء ظن
• غرغر کردن
• سردرگمی
• عدم مهارت اجتماعی/زندگی

مشخصه‌های فرد معتاد وابسته به مواد

• افزایش تمرکز بر مواد به عنوان مهمترین و تنها پاداش
• وسوسه یا اشتغال ذهنی در بدست آوردن و مصرف مواد
• صرف زمان فزاینده در مصرف مواد و فعالیت‌های مربوط به آن
• ادامه مصرف مواد علیرغم روبرو شدن با عوارض بد آن
• کاهش درگیری در فعالیت مثبت اجتماعی غیر مرتبط با مواد؛ شغل، تحصیل، خانواده، فعالیتهای تفریحی سالم، ورزش و…
• از دست دادن کنترل بر مصرف مواد؛ ناتوانی در توقف یا کاهش مصرف و مصرف بیش از حد انتظار

سایر مشخصه‌های بیمار وابسته به مواد

• سابقه شکست‌های متعدد در نیل به اهداف مهم زندگی
• رسیدن به این باور که قادر به نیل به اهداف خود نیستند
• نگاه به درمان به عنوان یک پناهگاه امن/ انفعال بیمار
• کاهش حس خودکارآمدی و توانایی ایجاد تغییر
• بی روحیه‌ (Demoralization)
• جدا سازی تلاش فرد از موفقیت یا شکست
• کنترل بیرونی
• تخفیف در پاداش‌های آینده
• آرزوهای غیر واقعی

جهت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر می توانید با شماره تلفن ۴۴۲۵۲۰۰۰ تماس گرفته و با مشاوران جمعیت خیریه تولد دوباره گفتگو نمایید.

نویسنده: مهدی یزدانی مددیار اعتیاد