ماهیت اعتیاد
ماهیت اعتیاد
اگر فرد معتاد به نیکوتین به دلایلی قادر به «حفظ اندوخته نیکوتین» خود نبوده و به هنگام بیداری در ساعت ۳ بامداد سیگاری در دسترس نداشته باشد؛ در مورد این‌که با جسم و با رفتار خویش چه خواهد کرد، هیچگونه انتخاب مستقل و سالمی نخواهد داشت.
رفتـار فـرد معتاد بـه نیکـوتین با اطمینان قریب به ۱۰۰ درصد قابل پیش بینی است؛ تاجایی که محققان آزمایشگاه ها برای اثبات آن حتی حاضرند از جایزه نوبل خود صرف نظر کنند.
فرد معتاد به نیکوتین بواسطه طبیعت و ویژگی اعتیاد خویش، وادار و مجبور به خروج از بستر و جست و جوی ته سیگار در زیر سیگاری خواهد شد، همچنین با پذیرش خطر سوزاندن خود، مجبور و وادار به قرار دادن شعله سوزان در نزدیکی لب و بینی، روشن کردن سیگار و استنشاق دود به درون ریه های خود می گردد. به علاوه این محققان قادرند پیش بینی کنند که اگر سیگار یا ته سیگاری موجود نباشد، فرد معتاد به نیکوتین که فاقد هر گونه آزادی در انتخاب می‌باشد، توسط اعتیاد به نیکوتین که در سطح غریزی و با نیروی غریزی به سوی رفتار های معینی سوق داده می‌شود.
بدون در نظر گرفتن این‌که این رفتارهای اجباری تا چه اندازه برای او تکراری، خسته کننده و اسباب زحمت است، وادار به پوشیدن لباس، هر چند با شتاب و با بی نظمی و آشفتگی، ترک اتاق یا منزل خود می شود؛ و اگر وی از همسایه یا غریبه یی تقاضای یک نخ سیگار نکند که می کند، باید به اماکن شبانه روزی برای خرید بسته‌‌ای سیگار سر بزند، پوشش خارجی آن را پاره کند (بیشتر مواقع این کار را پیش از دور شدن از پیش خوان مغازه انجام می‌دهد)، سیگاری بیرون بکشد و بالاجبار آن را روشن کرده و دود را به درون ریه‌های خویش فرو برد.
در اغلب موارد، کل این آداب و تشریفات که با پک زدن به نقطه‌ی اوج خود می‌رسد، با نفس عمیقی که حاکی از تسکین و رضایت است همراه می باشد.
چهار ویژگی اعتیاد (هم ـ وابستگی)
۱- اجبار Urgency : بیمار معتاد ، میلی شدید، عود کننده، عمِیق و مقاومت ناپذیر (دیدگاه، اولویت، عطش و تمنا، نیاز توجیه شده، دلیل ظاهراً خوب و شایسته، هوس ناخودآگاه) را به تکرار این تجربه احساس می کند.
۲- اولویت Primacy : این میل شدید از هر میل و نیاز مبرم دیگری قوی‌تر می گردد.
۳- اتوماتیک و خودکار Automaticity: این میل شدید دیگر نیازی به محرک‌های درونی یا بیرونی ندارد و به طور خودکار و غیر ارادی عمل می کند.
۴- مستمر و مزمن Chronicity: زمانی‌که مرکز اعتیاد در اعماق مغز گسترش می یابد، حالت اعتیاد، غیر قابل برگشت شده و تبدیل به حالتی لاعلاج، مزمن و دائمی یا روزانه برای فرد معتاد می گردد.
مـاهیـت اعتیـاد – غـریـزی
به نظر می رسد که محل استقرار اختلال اعتیاد در لیمبیــک سیستم مغز (limbic system ) مغـز، و در درون « مغز پستانداران پیشین» می باشد، و همچنین ساقه مغز (brain stem) یا « مغز خزندگان» را در برمی‌گیرد، و با سماجت و انرژی ناخودآگاه و نیروی غریره فعالیت می کند.
واضح است که اگر به غریزه‌ی اعتیاد، فرصت داده شود، سرانجام در مراحل آخر اعتیاد مزمن، عملاً بر سایر غرایز مقدم می گردد و از طریق اندیشه و تفکر آگاهانه یا فرآیندهای ناشی از« مغز پستانداران جدید» یا مخ (cerebrum) قابل کنترل نمی‌باشد.
آن‌چه برای ما به عنوان مداخله گران (interventionists)، افراد دخیل در درمان و عاملان تغییر و بهبودی زندگی افراد معتاد و هم ـ وابسته، از اهمیت بسیار برخوردار می باشد، درک این موضوع است که قدرت اعتیاد که به شکلی آشکار، عاقبت باعث ناتوانی و عجز کلیه افراد معتاد و هم وابسته و بروز مشکلات بی شماری در تمامی جنبه های زندگی آنان می شود، و احساس دردناک غیر قابل کنترل بودن را تشدید می نماید، نه از ناحیه مخ است که توسط تفکر آگاهانه قابل کنترل باشد و نه از مراکز عاطفی یا حالات احساسی است ؛ بلکه این قدرت، غریزی است.
درک این موضوع، از لحاظ درمان و غلبه بر مشکلات در مسیر بهبودی، برای مددکاران و افرادحرفه‌ای که با افراد معتاد و هم ـ وابسته سرو کار دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اعتیاد، به عنوان نتیجه‌ی مستقیم و فزاینده آثار مواد یا فرآیند رفتاری، در اعماق مغز پدید می آید. در شرایط مشخص و واضح بیوشیمیایی و نور و فیزیولوژیک، بخش‌هایی از خود ساقه مغز و لیمبیک سیستم که قسمتی از « مغز پستانداران پیشین» می باشد، در سطوح سلولی، بافتی و نور و فیزیولوژیک تغییر یافته یا اصلاح شده است.
به نظر می رسد که مواد یا رفتار یا فرآیندی، یک مرکز اعتیاد بالقوه در اعماق مرکز لیمبیک ایجاد کرده است.
مشاهده مستقیم رفتارهای افراد معتاد و هم ـ وابسته و نابودی اجتناب ناپذیر زندگی آنان، بر ما معلوم می کند که هم اکنون مرکز غریزی اعتیاد ، با تمام نیرو و قدرت سرسختانه و سازش ناپذیر،« مکار، گیج کننده و مستحکم» غرایز اصلی و عمده یا غریزه بقا، عمل می‌کند، غرایزی که با امنیت فیزیولوژیک، نیاز غریزی به خوراک، آب، دفع کلیوی، خواب و زندگی ارتباط دارند.
