سبب شناسی گرایش به اعتیاد و نگرش مثبت به آن (بخش دوم)
سبب شناسی گرایش به اعتیاد و نگرش مثبت به آن
علل و عوامل مختلفی در ابعاد درونفردی، بین‌فردی و محیطی در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر و وابستگی به آن تاثیر دارد که در زیر بدانها اشاره میکنیم:
ب) همسالان
در تمامی سنین زندگی بهویژه سنین نوجوانی افراد بهشدت از همسالان خویش تاثیر میپذیرندد و عملکرد رفتاری آنها را الگوی مبنایی عملکرد خویش قرار میدهند (زینالی، وحدت و حامدنیا، ۱۳۸۶). پیشینههای نظری و تجربی بیانگر این واقعیت است که همسالان ناسالم که درگیر مصرف مواد مخدر هستند قدرتمندترین عامل در شکلدهی نگرش مثبت نسبت به اعتیاد و پیشبینی گرایش فرد به مصرف مواد مخدر و الکل هستند (وینستین، ۱۹۹۳).
کروممرابیت و مایر (۲۰۰۵؛ به نقل از عیسینژاد، ۱۳۹۶) در پژوهش خویش گزارش کردند که نوجوانان معتاد بیشتر اوقات خود را در بیرون از مدرسه با دوستان صرف میکنند و به جای انجام تکالیف به مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر مشغول میشوند، درواقع آنها در پژوهش خویش نقش معنادار همسالان را در گرایش نوجوانان به سمت مصرف مواد مخدر و نگرش مثبت نسبت بدان تایید کردند.
کرباسی (۱۳۷۷) در پژوهش خویش تصریح کرد که بیش از ۶۰ درصد معتادینی که در پژوهش وی شرکت کردهبودند در بیانات خویش بر این واقعیت تاکید داشتند که اولین و اصلیترین عاملی که گرایش آنها به مصرف مواد مخدر را تسهیل بخشید همسالان و دوستان مصرفکننده بود، همسالانی که از طریق تشویق آنها به درگیرشدن در این ماده بحرانی، زمینهی شظکلگیری نگرش مثبت نسبت به این ماده مصرفی را فراهمک کرده و بدینشکل احتمال گرایش آنها را به مصرف این مواد تا حد زیادی افزایش دادند.
شرق، شکیبی، نیساری و آلیلو (۱۳۹۰) در پژوهشی که به بررسی نقش همسالان در سوقدادن افراد به اعتیاد پرداختند به این نتیجه رسیدند که بیش از ۳۵ درصد از افراد شرکتکننده در پژوهش دوستی با افراد معتاد و زندگی در محیطهای آلوده را بهعنوان یکی از عواملی که در معتاد کردن آنها نقش داشت تاکید کردند. همسالان معتاد نهتنها احتمال گرایش فرد به مصرف مواد مخدر را افزایش میدهند بلکه از طریق تحریک ذهنی افرادی که مصرف مواد را ترک کرده‌اند احتمال عود و بازگشت آنها را به مصرف دوباره مواد تا حد زیادی افزایش میدهند (آسایش، قربانی، سالاری، منصوریان و صفری، ۱۳۸۹).
سوسمن، گونینگ، لیشا، روهرباچ، کنازیو و ماساگوتو (۲۰۰۹) نیز در پژوهش خویش تاکید کردند که در میان عوامل درونفردی و محیطی تاثیرگذار در گرایش دادن افراد به مصرف مواد مخدر و نگرش مثبت نسبت بدان، دوستان معتاد و مصرف مواد در محیط خانواده تاثیر بیشتری دارند.
پ) وضعیت اقتصادی – اجتماعی
یکی از اصلیترین ابعاد زندگی بشری بُعد اقتصادی و اجتماعی زندگی وی میباشد، بُعدی که هرگونه خلل در آن نهتنها سلامت و آرامش روانشناختی افراد را مختل میسازد، بلکه زمینه گرایش آنها را به انحرافات اجتماعی نظیر اعتیاد را فراهم میسازد،
به گونها‌ی که پیشینههای تجربی بیانگر این واقعیت است که هرچه وضعیت اقتصادی افراد آشفته‌تر باشد احتمال شکلگیری نگرشهای مثبت نسبت به این مواد و گرایش به مصرف آن افزایش پیدا میکند (باقری، نبوی، ملتفت و نقیپور، ۱۳۸۹).
جونقانی (۱۳۷۹؛ به نقل از عیسینژاد، ۱۳۹۶) در پژوهش خویش گزارش کرد که اکثریت معتادین از وضعیت اقتصادی و اجتماعی نامطلوبی برخوردار هستند، درواقع آنها در پژوهش خویش نشان دادند که هرچه وضعیت اقتصادی و اجتماعی فرد در سطح پایینتری قرار داشته باشد، احتمال اینکه به مواد مخدر و مصرف آن گرایش پیدا کنند بیشتر است.
فقدان رفاه اقتصادی و ناتوانی در تامین نیازهای وجودی و امکانات حداقلی زندگی سبب ایجاد ناراحتی و نارضایتی روانشناختی و افزایش بیعلاقگی فرد نسبت به جریان تکراری و متداوم زندگی میشود، عاملی که قدرت پردازش فرد را مختل کرده و زمینهی گرایش وی را به مسیرهای موقتا تسکیندهنده نظیر اعتیاد به مواد مخدر و الکل و نگرش مثبت نسبت بدان را فراهم میکند (احمدی و غلامیآبیز، ۱۳۸۲).
اکثر افرادی که به مصرف مواد مخدر گرایش دارند و در آن درگیر هستند معمولا از وضعیت اقتصادی مطلوبی برخوردار نیستند، موقعیت تحصیلی پایینی دارند و نسبت به وضعیت شغلی و تحصیلی خود نیز نارضایتی درونی دارند (عیسینژاد، ۱۳۹۶).
شرق و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهش خویش نشان دادند که حدود ۶/۳۴ درصد از مشارکتکنندگان در پژوهش عوامل اقتصادی و بیکاری را بهعنوان علل اصلی گرایششان به مواد مخدر مورد تاکید قرار دادند و همچنین ۴/۴۰ درصد از آنها فقدان تفریحات و سرگرمیهای سالم را بهعنوان علت اصلی نگرش مثبت نسبت به مواد مخدر و گرایش بدان گزارش کردند.
بسیاری از اوقات عوامل اجتماعی نظیر آلودهبودن محیط و محل زندگی، دسترسی راحت به مواد مخدر، همسالان ناسالم و تعداد زیاد توزیعکننده و هزینهی پایین مواد مصرفی دلایلی است که زمینه و انگیزهی کافی را برای گرایش فرد به مصرف مواد مخدر فراهم میکند (دینمحمدی، امینی و یزدانخواه، ۲۰۰۷).
میلر و گولد (۱۹۹۴) در پژوهش خویش تصریح کرد که بین میزان درآمد فرد و هزینهی لازم برای خرید مواد مخدر همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد، درواقع وی در پژوهش خویش نشان داد که هرچه هزینهی خرید مواد مخدر مصرفی پایینتر باشد احتمال اینکه فرد به مصرف آن گرایش پیدا کند در سطح بالاتری قرار خواهد داشت.
نویسنده: فائزه عاطفی کارشناس مددکاری اجتماعی جمعیت خیریه تولد دوباره
